پیامد های منفی رایتل درجامعه

با رویکرد آسیب‌شناختی، بروز چه پیامدهایی را بر رواج رایتل محتمل می‌دانید؟

دکتر سید حسین شرف‌الدین، استادیار رشته جامعه شناسی و صاحبنظر در حوزه رسانه :

عمده‌ترین آسیب‌های مذکور بر نحوه استفاده متعارف از تلفن همراه را می‌توان در موارد ذیل فهرست نمود: تقویت فردگرایی، ‌کاهش ارتباطات چهره به چهره و میان فردی (و به بیانی ماشینی‌شدن ارتباطات، که آثار زیادی در فرهنگ‌پذیری افراد دارد)،‌ ایجاد ناامنی و تعرض به حریم خصوصی دیگران (از طریق قابلیت عکس‌برداری، فیلم‌برداری، ضبط صدا، انتشار اسرار خصوصی و خانوادگی افراد، تولید و پراکنش شایعات و… که گاه به بروز اختلافات خانوادگی، سوء‌ظن و حتی در مواردی به جدایی زوجین منجر شده است. متأسفانه عده‌ای از کاربران  هتک حرمت افراد را وسیله  لذت‌جویی خود قرار می‌دهند؛ در مواردی این بازی‌ها، به افراد شناخته شده و چهره‌های الگویی جامعه نیز تسرّی یافته است. در برخی موارد، متاسفانه دامنه این حرمت‌شکنی ها به ارزشهای دینی و اعتقادات و احساسات مذهبی مردم و حوزه مقدسات و قدسیات هم کشیده شده است.

ایجاد مزاحمت‌های تلفنی برای دیگران،  حصول اعتیاد مجازی و نوعی شرطی‌شدگی برای کاربران افراطی (که به افسردگی، اضطراب، کم‌اشتهایی، انزوا، ابتلا به انواع بیماریهای جسمی و… منجر می‌شود)، تضیع وقت و انرژی افراد، تهدید بهداشت روانی از طریق ورود شوکهای مکرر (و هیجاناتی که غالبا پس از دریافت هر پیامک، به افراد دست می‌دهد)، تهدید بهداشت صوتی از طریق تنوع زنگ‌های با صداهای بلند و ناهنجار(که حتی در نماز جماعت هم عموم را راحت نمی‌گذارد)، پخش موسیقی‌های غالبا مستهجن (که علاوه بر آثار تخریبی برای فرد کاربر، مزاحمت دیگران را نیز موجب می شود)، افت تحصیلی(برای دانش‌آموزان و دانشجویان معتاد که برخی مطالعات صحت ادعا و فراوانی آن را باثبات رسانده است)، ‌سرخوشی و لذت‌گرایی پوچ (که افراد را از توجه به واقعیات بدور داشته و در دنیایی از توهمات و لذات آنی غوطه‌ور می‌سازد)، لجام‌گسیختگی در آزادی بیان (که به تولید و انتشار سریع هجویات، مزخرفات و شایعات در سطح جامعه و نیز شیوع موضوعات اروتیک و غیراخلاقی و به تعبیر قرآن اشاعه فحشاء  منجر شده است. بدون شک، ادامه این وضعیت به تضعیف جدی بنیادهای اخلاق عمومی کمک خواهد کرد. غالب افراد برخی از جوک‌های جنسی را که حتی در حضور دوستان و در خلوت با هم محفلی‌های خود از بیان آن شرم و کراهت دارند، براحتی و در تیراژ وسیع اشاعه می دهند)، احساس آزادی بیشتر در برقراری ارتباطاتی که محدودیت‌های عرفی امکان تحقق آن را مانع می‌شود (مثل روابط عاشقانه و غیراخلاقی با جنس مخالف)، ایجاد مشکلات و مسائل امنیتی در کشور( که نمونه‌هایی از آن در فتنه ۸۸ بر همگان آشکار شد) و… بزعم من، رایتل به اعتبار ویژگی تصویری و قاعدتا جاذبیت بالای کاربری، به فراوانی وقوع و تشدید و تعمیق این آسیب‌ها و گستره دامنه آن کمک شایان خواهد کرد. برای برخی آسیب‌ها مثل تسهیل ورود به حریم خصوصی افراد، سوء استفاده‌های ارتباطی، وسوسه شدن و تحریک به انتخاب گزینه‌های انحرافی، به مخاطره افتادن امنیت اخلاقی و اطلاعاتی،‌ گسترش ناهنجاریهای اخلاقی و اجتماعی، تشدید برخی از سوء ظن‌ها، سست‌شدن تدریجی بنیاد خانواده و… فراوانی وقوعی بیشتری قابل پیش‌بینی است. ورود تدریجی گوشی‌های دارای قابلیت‌های متنوع به موازات گسترش‌ و ارتقای کیفی زیرساخت‌ها، زمینه‌های بیشتری برای این سنخ اشتغالات وسوسه‌انگیز و پرمخاطره فراهم ساخته است.

البته تلقی و توصیه غالب مدیران و کارگزاران فرهنگی کشور همواره این بوده که با فرهنگ‌سازی، آموزش مهارت‌های کاربری، افزایش سواد رسانه‌ای، اطلاع‌رسانی و هشدار‌دهی مستمر در خصوص آسیب‌ها و عوارض محتمل، اعمال کنترلهای فنی،  افزایش نظارت‌ها و مراقبت‌های محیطی، تجربه‌اندوزی و بلوغ حرفه‌ای، عادی‌شدگی و …اجمالا می‌توان بر همه یا بخش قابل‌توجهی از پیامدهای آسیبی این تکنولوژیها فایق آمد و از امکانات و خدمات متنوع و بعضا جایگزین‌ناپذیر آن نیز بهره گرفت. قضاوت در این خصوص که توصیه‌ها و راهکارهای مذکور در مواجهه با موج‌های نوظهور تکنولوژیهای ارتباطی از جمله تلفن همراه و پیامدهای مخرب آن، به چه میزان کارا و موثر بوده را به افکار عمومی و وجدان جمعی وامی‌گذاریم. اهرم‌های قضایی و کنترلهای رسمی نیز معمولا به دلیل فقدان یا ضعف قوانین و قواعد مصوب، فقدان ضمانت اجرا، کثرت و شیوع بی‌حد و حصر انحرافات، تلقی غیر‌مجرمانه داشتن از غالب انحرافات، عادی‌شدن غالب ناهنجاریها، بعضا پیچیدگی کشف و شناخت عوامل، امکان مخفی‌کاریها و فرار از قانون، پرهزینه بودن رصد و کشف روند‌های جاری، فقدان راهکارهای مناسب برای برخورد با متخلفان، ترس از واکنش افکار عمومی و احساس سلب آزادی و محذوراتی از این دست، تاکنون جز در برخی جرایم مشخصی، نه در ایران که در هیچ جا، کارکرد و موثر نبوده است